Dritare vetëm- Faruk Myrtaj

Dritare vetëm


Shtëpia tashmë kishte një dritare të vetme.
Drita, për të tërë katet dhe bodrumin, vinte nga sipër. Nga dritarja e vetme. Që ishte diku atje lart, në katin e epërm. Këtë e dinin të gjithë banorët, por nuk ishte e këshillueshme të mendohej më tej. Ishin mësuar ta bënin jetën kështu. Si njerëzit e planetit me një diell. Aq më shumë kur s’kishin rast të shihnin hapësirën e qielltë netëve, për të menduar pastaj që mund të ishte edhe ndryshe.
Dikur shtëpia kishte qenë si gjithë të tjerat, me ballkone, shkallare të hapura në pjesën ballore, me dyer e dritare. Njerëzit hynin e dilnin. Por dikush e mori me qira dhe ndryshoi gjithçka. Dritaret u mbyllën njera pas tjetrës. Vetëm ajo e katit të sipërm mbeti. Si sy idioti, e pafajshme në vetvete.
Kjo kishte ndodhur kohë më parë. Tashmë s’kishte njerëz të lindur në kohën e shtëpisë me shumë dritare. Gjithë banorët e vjetër kishin vdekur. Për shkak të moshës, ishin çmendur, qenë hedhur prej dritareve në mbyllje e sipër, ose prej ballkoneve, që edhe këto ishin mbyllur s’dihej pse, për tu strehuar tjetërkund. Kështu thuhej.
Të lindurit në kohën me dritare të vetme, do t’i merrnin vesh më vonë këto gjëra. Por atëherë nuk e ndjenin mungesën. As të dritës dhe as të shkallëve, shndërruar këto në ca koridore ngjitës-zbritës, pamje-mbyllur nga jashtë. Mjaftoheshin me dritaren sipër, me dritën që sidosi pikonte tëposhtë shkallëve duke u zbehur, gjersa shuhej fare në bodrum.
Ishin bërë kohë me portë kryesore mbyllur. Përfytyroni mbylljen e portës së një dige, grumbullimin e ujrave në të. Si lëvizje e vetme e njerëzve mbetej të përpiqeshin të ngjiteshin për ku ishte dritarja e vetme. Ishte shndërruar në nevojë instiktive, njëlloj si ajo për të dalë në sipërfaqen e një ene të mbyllur, zhytyr në ujë. Është veti e qenieve të gjalla kjo. Drurët, pemët, shkurret dhe bari, këtë bëjnë, edhe pse, ndryshe nga banorët e kësaj shtëpie, ndodheshin në sipërfaqe të hapur. Fryjnë erërat në pyll, dielli ngrohë kurorën e luleve dhe gjetheve, bën dritë për to, më shumë se për njerëzit. Duket se drurët në marrëdhënien me diellin janë më të afërt, përderisa nuk ndodh kështu mes njerëzve dhe diellit, pa ndërmjetësinë e drurëve. Drurët sigurisht s’e kanë idenë e fotosintezës, as për nevojën jetike të njerëzve për të, por s’pushojnë së zhvilluari këtë reaksion. Gjethet ndjehen etur për dritë dhe gjallojnë degët, që nga ana e tyre ushqejnë trungun, dhe zgjasin tentakulat e rrënjëve për ujin dhe kripërat e tokës. Zgjatuni, u thonë degëve, ngjitu i thonë trungut, pa pushim, bëj lart. Sa më shumë diell, sa më shumë rreze. Garë naive, paqëllimshëm njerëzore, e drurëve me njeri tjetrin.
Banorët e kësaj shtëpie e dinin fotosintezën, por kishin mësuar që s’ishte e këshillueshme të kërkonin më shumë dritë se ç’kishin. S’dinin për dritaret dikur, por s’ishte mirë të shkonin ndërmend hapjen e të rejave. Së paku silleshin si drurë: provonin të ngjiteshin. Për të ekzistuar. Pashmangshëm, mendonim për më lart. Për te drita. Për tek dritarja shtyheshin. Ishte e vetme, ta marrë e mira ta marrë...Si të bënin tjetër...
Ndokush kujtohej për veten ku banonte, diku poshtë, diku në mes, jo në katet e sipërm, por as në bodrum, bënte kujdes të mos e kthente të zëshëm monologun. Nuk kishte ngut për tua kujtuar me të keq atyre që jetonin më sipër, dhe as si një lloj ndjese atyre që gjallonin më poshtë. Dritën e dëshironin të gjithë. Ishte tjetër gjë që drita kushtëzohej me ngjitjen, dhe katet kishin lidhje me aftësinë përshtatëse. Banorët përpiqen të mos e vënë ëre, madje ta harrojnë vendosjen në kate, dhe s’ndjehen në faj, as kur joshen prej dritës...
Gjërat bëheshin më të thjeshta për njerëzit e bodrumeve. Ata e dinë që dritarja ndodhej aq larg sa pothuaj s’ishte fare. Për ta ishin mjaft ato rrezellima drite që depërtonin prej shkallëve. S’e shkonin ndërmend afrimin për te dritarja. U ishte bërë kohë e gjatë atje poshtë, qenë mësuar të gjallonin, madje arrinin të vështronin në të verbër. Më vonë akoma, duke ndjerë dëshirat e atyre sipër, zunë të hiqeshin si të verbër të vërtetë. Dhe sikur, sinqerisht, as që dinin se kishte një dritare. Atje lart. Sikur qenia njerëzore në ta s’e kishte nevojë fare dritaren. Madje as për dritën. Erdhi për më tepër një kohë që të mos kishin të nevojshëm edhe sytë. Ishte e vështirë të besoje se këtë e bënin që ata sipër të ndjeheshin qetë. Më vonë u muar vesh se nuk ishte shtirje. Ishte mënyrë jetese. Dihej që ekzistonin qenie që funksionin mrekullisht, tërë jetën, në errësirë. Natyra është modeli i gjithçkaje.
Pylli atje më tej, kishte katet e tij edhe ai. Disa drurë ngjiteshin, i gëzoheshin dritës së diellit në lindje, orëve të ngrohta të mesditës, gjer edhe prushërimeve në perëndim. Kishte drurë që lodheshin në garën për tu ngjitur, mbeteshin diku më poshtë lajkatarëve të dritës, ngadhënjimtarëve të shkathët, të tjerë më poshtë akoma mjaftoheshin me ato pak gulçe drite që depërtonin gjer tek ta, mbeten shkurre, barëra të tokës. Ca lloje bimësh as që dinin fare për diellin. Lulëzoheshin dhe thaheshin atje poshtë, nën dhè. Pylli ndjehet i pafaj në përshkallëzimin e tij: respektohet natyra atje.
Në shtëpinë me një dritare diçka thuhej për dritaren dhe dritën që hynte prej saj. Rrallë, shtohej edhe ndonjë fjalë për pamjen që shfaqej prej atje lart. Ndonjë lajm me dritare zbriste edhe në katet më poshtë, gjer në bodrum zbriste, edhe pse banorët aty s’jepnin shenjë se dëgjonin apo që bëheshin kureshtarë për lajmet me dritë e me dritare. Sa më poshtë, më errët, por askush nuk e zinte në gojë dallimin. Bje fjala, nëse dikujt i ndodhte të ngjitej një kat më sipër, dëgjonte veten të thoshte “paska dritë më shumë këtu, gëzon syri një çikë më tepër...se atje...”

Hera herës, dikush ftohej të ngjitej për lart. Lajmi vinte prej sipër, lajmëtari ishte ai që zbriste diku në katet më poshtë. Në katin e atij ftesën e të cilit sillnin. Marrësi i ftesës do zinte pikërisht vendin e tyre!
“Kaq e pati edhe ky mavria...”, thoshin të tjerët për zbritësin.
“Bën përpjetë tjetri...”, thoshin për ngjitësin.
“Te kati ynë qëndroi vetëm për pak. U grindë me dikë dhe e thirrën sipër. Kështu është në shtëpinë tonë. Të mirën dhe të keqen, bashkë!”
Kjo dihej, por s’kishte pse thuhej në ndonjë trajtë tjetër, përshembull “duhej zbritur njeri, të hapej vend për tjetrin.” Edhe pse këtë e dinin të gjithë. Edhe ai që ngjitej e dinte. Duheshin ditur rregullat e lojës. Ose duheshin marrë me mend. Madje, edhe më mirë do ishte ta ndihje këtë zhvendosjeje. Duke vënë njerën këmbë mbi supin e tjetrit, shkurtohej koha e ngjitjes nëpërmjet shkallëve. Rrethanat e favorizonin: s’kishte aq dritë sa të bije në sy për këto veprime. Për më shumë, këto lloj punësh s’i zinte njeri n’goje. I ndodh njeriut t’i lutet Zotit t’ia marrë aftësinë e të folurit. Ose t’ja ofrojë të komanduar të menduarin. Pëlqehet shumë edhe atje sipër: kaq once dritë për të ty, këmbehen në bursën e ditës me kaq kg errësirë prej atje poshtë; ose: ngjitesh direkt në katin sipër, nëse nuk sheh terrin atje poshtë. Ndokush, mbetej atje lart sepse e përshkruante shtëpinë, edhe bodrumin e saj, me dritat e ylberit që fekste pas shirave përtej dritares...
Dhomat në katet lartë madhoheshin, edhe pse më pak njerëz rronin në to. Në katet më poshtë dhomat vogëloheshin, teksa frymët shtoheshin. Në bodrum, bje fjala, ishte i paktë edhe ajri. Kjo dihej dhe ndjehej, por s’kishe pse n’gojoje rrezik shembje, apo mungesë oksigjeni. S’ishte e nevojshme të përdorje në ligjëratë të drejtë shprehjen “dritare e vetme”. Krejt rastësisht, a keqkuptuar, mund të merrej si ankesë pyetëse: “pse vetëm një dritare?” Pa dashur, aludoje keq, sikur ata lart ishin “dritarevetëm”, kur në të vërtetë të gjithë dritare-vetëm ishin në shtëpi...Ishte e leverdisëshme të të dëgjonin duke thënë se pikërisht drita e asaj dritareje ishte jetike, dhe se të gjithë duhet të bënin gjithçka të ngjiteshin lart. Për te drita, me hip-hip-urra!

Njoftohej për ngjitje edhe të ndokujt prej kateve të mesit e diçka më poshtë. Madje edhe prej kateve të ulët, ndokush ishte nisur për lart. E po mirë, mbarë t’i shkojë, thoshin njerëzit, me zë. Duke u dukur sa më të gëzuar. Jo thjesht se ashtu ishin porositur. Ajo dritare ishte zyrtarisht dritarja e tyre, e të gjithëve, secili kishte të drejtë të ngjitet për atje, secili bënte diçka të arrinte. Po të punonin, po ta meritonin, lart do bënin. Këto fjali entuziaste ishte mirë t’i përsëritnin sa herë të ishte rasti, edhe pse në vetvete i përshkonte një si erë e ftohtë, si frikë e fshehtë, misterioze, e brendshme, nevojshmërisht e pashpjegueshme, një parandjenjë që e vuanin dhe e gëzonin, njëherësh, për njeriun si ata ose pothuajse si ata, që ngjitej. Niste tu dukej tjetër, ai dhe vetja e tyre, s’kishte shumë dritë atyqark por sythe drojtjeje çeleshin sysh dhe veshësh në çdo lëvizje të re. Ndjenin frikë edhe prej vetes, kur e kishin njohur të përmendurin në ngjitje. S’e shpjegonin dot pse, nuk trembeshin prej ndonjë intimiteti të këmbyer apo të nënkuptuar me të, por as guxonin të shpresonin për ndonjë përfitim prej po këtij intimiteti. Kalonte pak kohë dhe fillonin ta humbnin çikë e nga një çikë, pjesë pjesë, si të nisurit në mërgim dikur, përpara se të mbyllej porta e madhe. S’dinin ç’ishin shkallët që ngjitnin për lart, katet më sipër s’i dinin, por nga të sapozbriturit pëshpëriteshin gjëra që mund tu ndodhnin edhe të njohurve të hershëm që tashmë i lumturoheshin ngjitjes. Por s’kishte rrugë tjetër për te drita, veç duke rrëzëllyer.
Se edhe drurët që dru ishin, në fund të fundit, kështu bënin.
Ndokush prej atyre që nxitonin për lart, bëhej tjetër me njerëzit e shtëpisë. Për dikë ishte thënë se qè verbuar në çastin e arritjes te dritarja. Një tjetër ishte turbulluar prej pamjes prej atje lart. Kështu flitej. Prej dritës me të tepër, ishte e kuptueshme, por ata poshtë s’arrinin të merrnin me mend përse dikush tjetër ishte marrë mendsh e rrëzuar prej dritares. Gjer atje poshtë arriti veç jehona e rënies së lirë të tij. Natyrisht, s’ishte mirë të thoshin ç’morën me mend apo ç’dëgjuan. Harrimi menjëherë, ia vlente. Zhurmë, si tërë të tjerat e përjashtë-shtëpisë, që s’kishin të bënin me banorët brenda saj.

Për ata që zbrisnin përtëposhtë shkallëve ishte ca më ndryshe. Ngaqë kjo ndodhte në sytë e banorëve. Tek zbrisnin, dukeshin ndryshe nga ç’ishte dëgjuar për ta, apo si i kishin njohur dikur. Njerëz janë njerëz. Të liq dhe të mirë, si gjithë të tjerët. Besojnë tek e mira, edhe kur pa e kuptuar bëjnë të keqen. Ose shihen si të liq, edhe kur predikojnë atë që e mendojnë të mirë. Por, nuk merrej vesh, përse e shihnin zbritjen e tyre si ndëshkim, teksa qenia e të tjerëve tërë jetën aty poshtë nuk u bje në sy si e tillë. Pakënaqësia e tyre mërmëritëse i ngjan trishtimit të gjetheve që rrëzohen në vjeshtë. Vjeshta u ndodhë atje lart, në dritë të mjaftueshme, jo në mugëtirën ku gjenden më pas. Duket sikur lundrojnë në mëdyshje tëposhtë shkallëve, pa zhurmë, si gjethe të thara, a thua japin shpirt aty në ajrin e rënduar të shkallëve. Përmenden vetëm kur sedimentojnë, thuajse kofoma, në fund të shtëpisë. Njerëzit e bodrumeve, prej fillimit të jetës në terr, bëjnë t’i ngushëllojnë, pa fjalë, por s’kanë asnjë shkak t’ua mbajnë gjallë fijen e shpresës për ndonjë ngjitje tjetër. Përmes gëzimit si dhimbje e padiagnozuar, ndjejnë afërsi për bodrumasit e rinj. Janë të një shtëpie, më së fundi.
Vetëm pasi kalonin ca kohë dhe kujtoheshin se gjethet nuk ngjiteshin më në pemë, të rënët e vjeshtës së fundit rregullonin frymëmarrjen, harmonizonin vështrimin me ndjesitë e tjera aty përqark, dhe vinin re se ndodheshin midis njerëzve. Si njerëz që kishin qenë diku, nuk e shpëtonin dot veten nga shtysa për të rrëfyer diçka prej atje sipër...

Merrej vesh që shtëpia gëlonte prej diferencave midis kateve, por askush s’e shprehte. Dallimet duket se vinin thjesht prej dendësisë së dritës kur ajo zbriste tëposhtë. Dikë prej kateve lart, kohë më vonë mund ta dëgjoje të thoshte për njerin nga ata pranë dritares. “Ai merrte aq shumë dritë, sa kishte rrezik të verbohej. E kishte dritaren të tijën ai...”
Ta themi midis nesh, (dhe ai vinte të dy shuplakat e hapura përanash gojës, si për të evituar dëgjimin prej të tjerëve), nuk ishim njësoj, jo! Kush na linte ne të tjerëve të ngjiteshim deri atje. Asnjë shkallare më sipër s’bëhej pa leje, por i dëgjonim zërat e tyre. Flisnin me njeritjetrin, qeshnin me ne...Kujt kërkon t’ia hedh ai? Kë bën qorr ai? Atje ka qenë, gjithë kohën. Bën mirë të mos na ngacmojë, se po filluam të flasim ne...
Po, edhe ti, atje lart ke qenë, e ndërpreu një tjetër.
Lart, por kurrë s’u ngjita te dritarja, as katin e dritares s’e pash...
Por as nuk zbrite poshtë, apo jo?!
Pse, kush isha unë, të zbrisja poshtë? Për të mbetur poshtë jam unë?!
Shumëkujt i është dashur të mbetet atje poshtë tërë jetën, këtë po them...
Po, por kush e dinte që ishte një bodrum atje poshtë...Kush të na thoshte?! Veç merrnim me mend se të verbër dhe të marrë mund të kishte atje poshtë...
Edhe atje sipër të verbër paskeni qenë!
Aq dritë sa kishte, aq shikonim...
Prandaj kërkoni të besojmë se edhe Homeri ishte i verbër?!
Homer e mban veten ai që tërë jetën ka qenë te dritarja! Ne ishim poshtë.
Një kat më poshtë keni qenë...Homer minus një kat, Homer minus një sy!

...vazhdon

Më vonë doli e vërtetë se disa alla-Homerë preheshin prej vitesh në katet e poshtëm. Kishin lulëzuar dikur jashtë ndërtesës, në vitet kur shtëpia kishte pasur dyer e dritare. Më vonë, kur mbeti me një dritare, dhe porta e madhe u kyç me shule të rëndë nga brenda, ata prenë gojën, u mbyllën diku në ndonjë karakatinë të stilit të vjetër dhe s’dihej më në ishin gjallë. Kaluan vite dhe askush s’e dinte dhomën e tyre. Ngaqë askush nuk hynte në dhomën e tyre, syprina e derës u qëndisë nga merimangat. Ndonjë kureshtari pa dashje i thuhej se qè një qelë fantazmash. Një si morg-muze të gjallësh. Vonë u morën vesh këto detaje, edhe më vonë se u njoftua për vdekjen e njerit preje tyre, për të cilin thjesht merrej me mend se prej motesh qè nisur për qiell. Tashmë bëhet e ditur se tërë homerët e kësaj shtëpie me Olimp dritaren e vetme, ishin bërë bashkë në dhomën e tyre. Atje merreshin me gjëra që banorët e tjerë të shtëpisë i kishin harruar. Shkruanin lirika, flisnin për yjet dhe për virtytet e njeriut. Mbase prandaj bezdiseshin prej gjithë të gjallëve të tjerë. Duke qeshur prej atyre që i harronin pa i ditur, dhe me buzë në gas për ata që i harronin për lehtësi ngjitjeje shkallëve.

Edhe atëherë kur pati rënie të interesit për tu ngjitur, u shfaqën ca të veçantë që kërkuan të ngjiten. Individë që s’kishin menduar kurrë për dritare. As për dritë. Kësillojesh, nxituan të bënin përpjetë në kohë të shkurtër. Shefat për kuadrin, pra për banorët e kateve sipër, i paraqisnin si njerëz të rinj, me të veçantën se vinin nga katet poshtë. Bënte sy kur thuhej se ngjitjen për ta e kishte lëvduar edhe ai që rrinte pranë dritares. Fjala e tij çmohej. Për të, si nën zë, por pa frikën e të thënave nën zë, thuhej se njihej e çmohej edhe prej botës përtej dritares. Shtohej se ai merrte e jeptë shenja me kush-e-di kë në distancë. Natyrshëm bëhej lidhja se kodet kishin të bënin me fatin e shtëpisë.
Më pas u pëshpëritë se atje lart po flitej e mendohej ca më ndryshe. Po flitej për hapjen, së paku edhe të një dritareje tjetër.

“S’do mend që do hapeshin! Jo një, do ishin hapur disa dritare, për njerën dëshmoj unë...”, thoshte më vonë Homeri Minus një Kat. Sa herë u kisha thënë atyre, hapni ore dritare ju! Por ishte Ai që pengonte, ai pengon akoma, s’do dritare për të tjerët ai, kam thënë unë. Ai e ka mbajtur këtë shtëpi në terr! Homer kërkon ta mbajmë, Homer me lexues të verbër!
Pas kësaj u tha se do hapeshin dritare edhe në katet poshtë. Tashmë s’ishte mëkat të thuhej se drita që vinte prej dritares së vetme, nuk mjaftonte. Por në këtë rast ishte mirë të shtoje se pikërisht ajo dritare kishte rritur kërkesën për dritë më shumë. Si për të qetësuar befasinë me befasi tjetër, u tha se hapjen e dritareve e kishin kërkuar në katin e sipërm. Madje përflitej se i përhershmi pranë dritares, pikërisht ai kishte kërkuar më shumë dritë.

“Formalisht, gjithnjë kam qenë në katin e sipërm, paskesh thënë ai, por shpirtërisht jam ndjerë atje poshtë...” Por, ç’të bëja, ja që kështu ishte kjo shtëpi ku na ra fati i zi të rrojmë. Përderisa dritarja rastisi në katin ku u gjenda edhe unë, bëra gjënë më normale në këtë shtëpi anormale. Më provokonin pa pushim, gjoja më pyesnin në duheshin hapur dritare të tjera. Unë bëja naivin, të verbërin bëra, me qëllimin e vetëm të shpëtoja atë dritare të vetme që kishim. Ju nuk do ta besoni, sa verbanë kisha përrreth vetes në atë kat! Ata mezi prisnin që unë të kërkoja hapjen e dritareve të tjera, që ta mbyllnin edhe atë dritare, prej të cilës arrita të mbaja gjallë si metaforë dritën, duke komunikuar me botën përtej...E merrni me mend sa tragjike do të kishte qenë një shtëpi pa dritare?

“Një lloj bodrumi do të ishte, si këtu poshtë...”, kishte thënë dikush.
Zëri ishte ngjitur prej poshtë, nga bodrumi i shtëpisë. Në të vërtetë ishte përgjigjur pa i dëgjuar fjalët e Njeriut të Dritares së Vetme. Atje poshtë kishte kohë që nuk dëgjohej ç’thuhej sipër. Prej një kohe të largët, s’kishte gjëra të reja për ta. por edhe sepse ata poshtë prej vitesh përdornin shqisa të tjera komunikuese. Nuk vështronin më si të tjerët e shtëpisë. Sytë kishin ndryshuar funksionin e tyre, të vështruarin e realizonin gjithashtu tjetërlloji, teksa veshët ishin reduktuar me thjesht pranimin e të ndenjurit në bodrum...

“Një lloj bodrumi do të ishte, si ky që është...”.
Ato ç’u thanë, u ngjitën përgjatë shkallëve, u dëgjuan në secilin prej kateve, për të ngrirë më në fund në katin e sipërm.
“Është e vërtetë edhe kjo, por them se i bëjmë mirë shtëpisë sonë të sillemi ca më njerëzishëm,” tërhoqi vëmendjen dikush prej kateve më poshtë. Nëse ka ardhur sadopak dritë deri atje poshtë, prej asaj dritare të vetme ka ndodhur. S’ka pse ta mohojmë...Bëjmë mëkat me dritën...Dhe dihet se mirënjohja është virtyt i parë...
Një tjetër zë, prej bodrumasve, shtoi diçka më shumë për dritaret.
“Nëse duhen, hapni dritare por, ju lutemi, le të mos thuhet se bëhet për ne!”

Paskësaj, prej gjithnjë e më shumë njerëzish në katet sipër, pohoej se e çuditshme duhej të kishte qenë jeta atje poshtë. Që prej andej nisën të ngjiteshin rrëfenja e histori të mëhershme, nga ato që mendoheshin të harruara, me dritare, ballkone dhe dyer të gjera. Si mënyrën më të shpejtë të shtimit të dritës, hidhnin fjalën për hapjen e Odës së Homerëve të Shtëpisë. Atje poshtë, kishin mbetur. Filli i jetës ishte koklavitur, por s’ishte këputur. Dukej se kishin gjetur dritaret e veta, brenda syve, brenda kokës, brenda trupit të tyre, një lloj burimi drite e kishin sajuar, që prodhonte dritë prej territ ku u ndodhën për një kohë kaq të gjatë...
Tashmë po thuhej se, në kohët e para të mbylljes së dyer-dritareve, në bodrum ishin bërë përpjekje për më shumë dritë. Kishin provuar të rrëmonin, brenda trupin të natës. Me shpresën për të dalë diku. Koka e tuneleve kishte mbetur sërish në terr, hapsirat e rrëmuara nuk kishin nxjerrë kurrkund. Nevoja për dritën kishte bërë të lindnin tek ta shqisa të tjera nga ato që i ishin dhuruar njeriut prej natyrës. Thuajse tërë ç’vinte nga sipër deri tek njerëzit e bodrumeve, u dukej sikur s’kishin të bënin me jetët aty.
Edhe në katet që përdorën tavanin e bodrumit si dysheme të tyre, a diçka më sipër, qenkeshin bërë prova të tilla, por muret paskeshin qenë pafund të gjerë, si në themelet. Dikur duket u bindën se ishte shpresë e kotë. Prej ditëve që dështuan për dritëdalje, banorët e shtëpisë iu dorëzuan në masë këshillës së përdorjes së syzave që luminoheshin prej mugëtirës dhe territ.
“Ajo dritare na u bë si Dielli...”, tha dikush në një bisedë televizive. Sytë i mbushi me lotë, bënte veten me faj që kishte humbur aftësinë e të ëndërruarit. “A shkohej ndërmend diell tjetër?!”
Kujtesa sillte ndërmend një varg historish me të verbuar dhe të çmendur, diagnoza zyrtare për të cilët asnjëherë nuk ishte lidhur me mungesën e dritës. Me shtimin pak e nga pak të dritës, rrëfeheshin gjëra që kishin ndodhur përgjatë kohës pa dyer-dritare, të cilat nuk kuptohej pse, u kishin kaluar rrëshqitazi prej vëmendjes. Riktheheshin ndodhive të mëhershme, si një jete pas mrekullisë ardhur së jashtmi. Sollën ndërmend të lindur me katër apo gjashtë sy, të cilët i kishin neglizhuar, më vonë i kishin harruar fare. Deri edhe atë foshnjën-monstër, që u varros me urgjencë, pa njoftim lindjeje dhe as vdekjeje, po atë ditë që guxoi të vinte në jetën e kësaj shtëpi. Në vend të syve, kishte dy dritare me grila të mbyllura, të padepërtueshme. Përgjatë trupit, aty ku normalisht do të gjendeshin poret e lëkurës, u shfaqën ca si pulla të bimëve të akuariumeve, ku peshq të shkathët përdorin oksigjenin e krijuar prej tyre.
“Gjoja kemi qenë në shtëpinë tonë...”, kishte shtuar së fundi dritarevetmi. Në të vërtetë kemi qenë të huaj. Vetëm tani marrim vesh se në bodrum, paskemi pasur burgun e shtëpisë. Aty qenkan dërguar për ndëshkim njerëzit e shtëpisë...Tingëllon e pabesueshme, por s’paskemi ditur gjë prej gjëje...Sikur s’kemi qenë fare...